Η μάχη για την πολιτισμική εξουσία
στην εποχή των Τεραμπάιτ
(Μέρος β΄)
Όπως
αναλύσαμε στο προηγούμενο άρθρο μας, η πολιτισμική εξουσία είναι το σημείο
κλειδί που κρίνεται η μάχη για την πολιτική εξουσία.
Πολιτισμική
εξουσία, για να κάνουμε ένα αδρό σκαρίφημα, είναι η επιβολή υφερπουσών
αντιλήψεων και απόψεων, που επηρεάζει το σύνολο της συμπεριφοράς του ατόμου. Το
μέσο που επιτυγχάνεται αυτό είναι ο στυγνός έλεγχος πάνω στην παιδεία, στην
εκπαίδευση, στα ΜΜΕ και την τέχνη. Το αποτέλεσμα επιτυγχάνεται μέσα από τις πιο
περίπλοκες τεχνικές που δεν είναι δυνατόν να κατανοηθούν με την πρώτη ματιά.
Για
παράδειγμα στην Ελλάδα, με όρους της παλιάς πολιτικολογίας, ενώ την πολιτισμική
εξουσία την έχει κερδίσει εδώ και είκοσι χρόνια ένας στείρος αριστερισμός,
ακριβώς επειδή η ατζέντα του είναι τόσο αποπροσανατολιστική και διφορούμενη,
έρχεται να ενισχύσει ένα άκρως στυγνό δεξιό καθεστώς, μία σκληρής,
περιχαρακωμένης ελίτ. Δηλαδή, με ένα ακόμα παράδειγμα, ενώ το σύνολο της
πολιτισμικής εξουσίας, επικαλείται ένα ισχυρό ουμανισμό για το μεταναστευτικό
ζήτημα, η ελίτ εκμεταλλεύεται αυτές τις απόψεις για μία διαφοροποίηση του
πληθυσμού, πτώση του επιπέδου συνειδητοποίησης των μαζών και οικονομικό έλεγχο
του εργατικού δυναμικού.
Τα
παραδείγματα μπορούν να συνεχιστούν σε άπειρα άλλα θέματα. Οι αντιφάσεις που
δημιουργούνται είναι η εν δυνάμει αδυναμία του συστήματος.
Συνδυασμός
οικολογίας και παγκοσμιοποίησης (μία τραγική αντίφαση, καθώς πώς μπορεί κάποιος
που δεν έχει συγκεκριμένο τόπο, να θέλει να προστατεύσει τον τόπο αυτόν;).
Συμμαχίες που είναι αδύνατον να κατανοηθούν με την πρώτη ματιά, δηλαδή ταύτιση
απόψεων των πλέον αντιφατικών κοινωνικών ομάδων, σοσιαλιστές βιομήχανοι,
αναρχικά πλουσιόπαιδα κτλ.
Εδώ
έρχεται μία τεχνολογική εξέλιξη που άλλαξε τους όρους του παιχνιδιού και
δημιούργησε νέες συνθήκες για κοινωνική ανάπτυξη: Το Διαδίκτυο (Internet).
Κατ'
αρχάς το Διαδίκτυο με την αμεσότητά του και την απλοϊκότητα του, έκανε
ξεπερασμένες τις παλιές μεθόδους χειραγώγησης. Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, οι
εφημερίδες, απειλούνται με αφανισμό, όπως επίσης και η καθεστωτική λογοτεχνία,
ο κινηματογράφος και σχεδόν όλες οι μορφές τέχνης. Έδωσε βήμα έκφρασης, που θα το θεωρούσαν αδιανόητο σε άλλες εποχές. Δημιούργησε ένα καινούριο στίβο μάχης για
την πολιτισμική εξουσία, που πλέον έπρεπε να ξεκινήσει από την αρχή.
Το
σύστημα με την εμπειρία του και τους πόρους του, αρχικά προσπάθησε να
εκμεταλλευτεί τη νέα δυνατότητα. Αλλά η προσπάθεια ξεπερνούσε κατά πολύ τις
δυνατότητές του. Ξαφνικά βγήκαν στην επιφάνεια όλες οι αντιφάσεις της
προηγούμενης κατάστασης, σε βαθμό μάλιστα, που ως ένα βαθμό η ελίτ προσπάθησε
να ξεφορτωθεί τα παλιά της στηρίγματα. Από την άκρα δημοκρατικότητα, ακούγονται
φωνές για επιβολή και καταστολή. Προσπαθούν να δαιμονοποιήσουν το Διαδίκτυο,
είτε με το θέμα-κλειδί της παιδικής πορνογραφίας (που όλο και περισσότερο
χρησιμοποιείται για καταστολή και είναι ένα θέμα γενικής αποδοχής) είτε της
“πειρατείας”.
Προσωπική
μας άποψη είναι ότι πολύ απλά οι προσπάθειες ελέγχου του Διαδικτύου έχουν
αποτύχει. Σε λίγο, κατά την πρόβλεψή μας, θα ακουστούν φωνές για κατάργησή του ή
περιορισμός της διαθεσιμότητάς του, αλλά το ποτάμι δεν θα μπορεί να
αντιστραφεί.
Το
Διαδίκτυο ως τεχνολογική εξέλιξη πλέον θα προκαλέσει κάποιες αλυσιδωτές
αντιδράσεις:
1.
Αφύπνιση των
μαζών.
2.
Έκφραση των μαζών
3.
Αμφισβήτηση του
παλαιού συστήματος.
Αλλά
κυρίως θα χτυπήσει τη βάση των αξιωμάτων (μύθων) της μέχρι τώρα Δημοκρατίας
μας. Ποια η ανάγκη να στέλνει κάθε περιοχή αντιπροσώπους στο κέντρο, όταν
υπάρχει η δυνατότητα άμεσης ενημέρωσης και ψήφισης; Ποιος είναι ο λόγος μίας
περίπλοκης γραφειοκρατίας, όταν οι τεχνολογικές εξελίξεις την καθιστούν
ξεπερασμένη;
Ένας
πονοκέφαλος έχει πιάσει του σύγχρονους πολιτικούς διανοητές. Οι όροι που
χρησιμοποιούσαν μέχρι τώρα είναι απίστευτα ξεπερασμένοι. Μιλάνε για Κεφάλαιο,
όταν η πλέον καπιταλιστική χώρα είναι η πλέον αποβιομηχανοποιημένη και παρόλα
αυτά ευημερεί. Μιλάνε για Μ.Μ.Ε. Όταν πλέον το μόνο που υπάρχει είναι το
Διαδίκτυο με τη μαζική, ως παλιρροϊκό κύμα, δύναμή του.
Οι λύσεις που προτείνονται είναι απίστευτα αναχρονιστικές. Το όραμα της
διεθνοποίησης, έχει αντικατασταθεί από την εξιδανίκευση των μικρών, τοπικών
κοινωνιών.
Κάποιοι
μάλλον προσπαθούν να μειώσουν τα ζητήματα, μήπως και αρχίσουν να καταλαβαίνουν
τι συμβαίνει. Αντί οι όροι να βοηθούν στην κατανόηση, η κατανόηση προσαρμόζεται
στους όρους, αφήνοντας από έξω τα σημαντικά προς ανάλυση προβλήματα.
Το
Διαδίκτυο, με βάση τον κανόνα που ήθελε μία τεχνολογική εξέλιξη να μειώνει το
στάδιο ωριμότητας των μαζών, δημιούργησε μία νέα δυναμική για μόρφωση, αφύπνιση
και κυρίως κατανόησης του προβλήματος.
Όσο
οι άνθρωποι είχαν γίνει έρμαια του φθηνού, ιντερνετικού πορνό, άρχισαν να
συνειδητοποιούν από την άλλη την αξία του έρωτα. Οι πιτσιρικάδες κοίταξαν τα
βιβλία της ιστορίας του σχολείου και μπήκαν στη διαδικασία να διασταυρώσουν
αυτά που προσπαθούσαν να τους μάθουν. Το σύστημα αντεπιτέθηκε με τη Wiki, προσπάθησε να χαλιναγωγήσει τη νέα αφύπνιση, είτε με
εσκεμμένη παραπληροφόρηση είτε με γελοιοποίησή της (θεωρίες συνωμοσίας), αλλά η
τάση δεν ήταν δυνατόν να ανακοπεί.
Όλα
φαίνονται αισιόδοξα, αρκεί να είμαστε έτοιμοι για τη μάχη που έρχεται. Το
σύστημα, τρέμει και καταρρέει, βασίζεται πλέον σε στηρίγματα που είναι εύκολα
κατανοητά και όλο και περισσότερο αποτυχημένα.
Η
μάχη κατ' αρχάς είναι προσωπική και λέγεται Παιδεία.
Η
μάχη κατά δεύτερον είναι συλλογική και λέγεται Παιδεία.
Σ. Γ.
